Từ ngày có thằng bé, có tới mười hai bà mẹ. Ai cũng tranh giành nhau đòi quyền chăm sóc. Có người nghe lỏm từ các bà mẹ. Có người thậm chí còn tự sáng tác ra cách chăm sóc bé. Ai cũng nghĩ công nghệ nuôi con của mình hơn hẳn công nghệ của những người khác. Đôi khi to tiếng dằn dỗi với nhau. Chỉ riêng Đội trưởng là có đặc quyền hơn cả. Chị bế thằng bé cả đêm cho mẹ nó ngủ.
Kháng chiến bùng nổ, với vị trí địa lý đặc biệt tiếp giáp giữa miền núi và trung du Bắc bộ, huyện Thanh Sơn trở thành vùng đất xảy ra chiến sự nóng bỏng. Người Pháp tràn xuống từ phía Sơn La đánh chiếm, kiểm soát và lập đồn bốt ở nhiều nơi trong huyện Thanh Sơn. Trung tâm huyện lỵ có Đồn Vàng, Mường Cúc có đồn Thu Cúc, Mường Kịt có đồn Cầu Voi, Mường Tằn có đồn Gò Đèn…
Chợt ông sững lại khi nhìn thấy con gà mái tơ gốc Yên Thế yêu quý của mình bị nhốt trong cái lồng, buộc chân, để bên luống măng tây đang kỳ thay lứa. Chết thật, sao lại thế này? Con gà ông đang nuôi thả theo phương pháp truyền thống, định tháng sau sẽ có ổ trứng ngon đi thăm vợ thằng Đoán sắp đẻ, vậy mà sao bà lão còn nhốt lại cho nó bó giò bó cẳng, nhỡ nó tịt đẻ thì sao?
Con Chột giả vờ ra xem ấm nước để tránh xa câu chuyện của hai gã đàn ông. Cái thai trong bụng quẫy đạp. Nghe nói ngoài sáu tháng đứa trẻ trong bụng có thể hiểu bên ngoài người ta nói chuyện gì. Chả biết nó có giống tính bố nó. Khổ thân ông ấy, không biết về quê thế nào.
Trong lúc Trần Quang đang mải mê tính toán khi nào xung phong lúc nào thoái thác thì Nguyễn Tân sống cuộc sống khá bình lặng trong cái gian lao khốc liệt của chiến tranh. Anh chưa một lần xung phong nhưng cũng không bao giờ từ chối, phân việc gì, làm việc ấy, làm đầy đủ chức phận của người lính không dũng cảm cũng không hèn nhát, không xuất sắc cũng không yếu kém.
Mùa xuân đã về trên núi rừng Xuân Sơn. Bầu trời trong xanh, nắng đã vượt ngọn núi Cẩn trải rộng khắp núi rừng nguyên sơ, hùng vĩ. Lãng đãng mấy sợi mây còn lang thang trên các hẻm núi như quyến luyến chẳng muốn rời. Con gà trống trại ông Kiểm, đứng trên mô đất cao vỗ cánh phành phạch cất tiếng gáy vang. Phía giữa bản Cỏi tiếng gà gáy rộ lên đáp vẳng lại… Ông Kiểm thấy lòng mình ấm áp lạ thường...
Ba năm sau. Một hôm, bố nó trở về với thân hình tiều tụy. Tiền hết, tình cũng chẳng còn. Cô gái kia đã bỏ đi theo người đàn ông lắm tiền nhiều của hơn. Chẳng còn cách nào khác, bố nó lần hồi về quê, quì xuống xin mẹ tha thứ. Mẹ nó mủi lòng nói với ông chú cho đi theo bè gỗ.
Những tháng cuối năm phong trào thi đua của mỏ, của ngành than lên như diều, người ta tuyên truyền, cổ vũ cho sản xuất tấn than thứ 700.000 ngàn của mỏ, cả mỏ sôi sục trong phong trào đó. Tâm vẫn kiên trì tăng ca tăng chuyến đến độ không ai tin được, ca sau cao hơn ca trước, ca một thông ca hai hàng tuần liền, những bông hoa đỏ người ta gài lên ngực anh này một nhiều, anh trở thành cá nhân xuất sắc, tiên tiến
Với Doanh chẳng có gì để tôi có thể tin tưởng được và tất nhiên câu chuyện giữa hai người Tâm cũng sẽ không bao giờ được biết. Chẳng lẽ tôi lại trở thành tên ma cô hạng nhất hay sao. Còn tình cảm với cô ấy nữa, suốt đời chẳng thể nào quên. Tôi không dám nói ra tình cảm của mình với cô ấy, cho dù điều ấy lúc này là rất thuận tiện, ý tứ của cô ấy vẫn giành cho tôi.