NHÀ VĂN MA VĂN KHÁNG

NHÀ VĂN MA VĂN KHÁNG

  Ma Văn Kháng (sinh ngày 01 tháng 12 năm 1936, tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn) là một nhà văn nổi bật của nền văn học đương đại Việt Nam nửa sau thế kỷ XX, đặc biệt từ khi bắt đầu thời kỳ Đổi Mới. Các tác phẩm của ông đã đạt được nhiều giải thưởng văn học và được đông đảo công chúng biết đến do được trích dẫn trong chương trình giảng dạy phổ thông môn Văn.

Ông đã sáng tác hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, phần lớn lấy cảm hứng từ sử thi và thế sự đời tư, đề cập phần nhiều đến cuộc sống và con người vùng Tây Bắc. Tác phẩm mới nhất và theo dự kiến cũng là tác phẩm cuối cùng của ông vừa được xuất bản vào tháng 9 năm 2017, chính là tiểu thuyết Chim én liệng trời cao.

Tiểu sử

Ma Văn Kháng sinh ngày 1 tháng 12 năm 1936 tại làng Kim Liên, Đống Đa, Hà Nội, tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, là em trai của NGƯT.PGS.TS. Đinh Trọng Lạc (Trưởng khoa đầu tiên của Khoa Ngữ văn, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2) . Là người làng Kim Liên (Hà Nội) và sinh ra tại đây, tuy nhiên ông đã lên miền núi từ năm 18 tuổi và sống hơn 25 năm trên vùng cao.^[1] Ông theo học tại trường Thiếu nhi Việt Nam, rồi chuyển sang Đội thiếu nhi nghệ thuật của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước. Sau đó ông được nhận vào trường Thiếu sinh quân Việt Nam, rồi đến trường Trung cấp sư phạm tại Khu học xá Nam Ninh ở Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp, ông trở thành giáo viên cấp hai, giảng dạy môn Văn học và là hiệu trưởng trường cấp 3 thị xã Lào Cai nay là tỉnh Lào Cai. Từ năm 1962 đến năm 1964 ông đã học tập và tốt nghiệp tại Đại học sư phạm Hà Nội, sau đấy lại trở về Lào Cai dạy học và viết truyện ngắn^[2]

Ông cũng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1974. Từ cuối năm 1976 ông chuyển về công tác tại Hà Nội, đã từng là Tổng biên tập, Phó Giám đốc Nhà xuất bản Lao động. Từ tháng 3 năm 1995 ông là Tổng biên tập tạp chí Văn học nước ngoài của Hội Nhà văn Việt Nam. Ông đã 8 lần đệ đơn xin thôi vị trí này. Ông cũng là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.

Bút danh

Bút danh Ma Văn Kháng không phải là một cái tên ngẫu nhiên được chọn để nghe giống tiếng miền núi. Cái tên này được Ma Văn Kháng đặt theo ân tình với ông Ma Văn Nho, phó chủ tich huyện Bảo Thắng trên Tây Bắc, người đã lặn lội tìm thầy thuốc chữa khỏi bệnh cho nhà văn khi ông bị sốt rét ác tính và sau đó trở thành anh em kết nghĩa với ông. Điều thú vị là ông Ma Văn Nho là người Kinh, quê ở Yên Bái, chứ cũng không phải là người dân tộc thiểu số^[2].

Tác phẩm

Những tác phẩm của ông thể hiện rõ sự ảnh hưởng của trải nghiệm này. Đặc biệt, những tác phẩm của ông từ đầu năm 1974 đã được công chúng văn học rất chú ý bởi những câu chuyện viết về cuộc sống và con người ở vùng cao Tây Bắc^[2][3].

Ông đã sáng tác hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, phần lớn lấy cảm hứng từ sử thi và thế sự đời tư. Tác phảm đầu tiên của ông là truyện ngắn Phố cụt, được đăng trên báo Văn học, tiền thân của báo Văn Nghệ. Tác phẩm mới nhất và theo dự kiến cũng là tác phẩm cuối cùng của ông vừa được xuất bản vào tháng 9 năm 2017, chính là tiểu thuyết Chim én liệng trời cao.

"Tôi đặt nhiều sự quan tâm vào giai đoạn lịch sử, đưa ra những vấn đề mang tính sử thi. Tôi quan niệm không có sử thi thì không có nền văn học dân tộc. Văn học phải có những tác phẩm khắc họa bước đi lớn của đất nước." - Ma Văn Kháng, Phỏng vấn với VnExpress, 2017^[1].

Ông nhận Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1998, Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật năm 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật năm 2012 cho các tác phẩm Truyện ngắn chọn lọc, Mưa mùa hạ, Côi cút giữa cảnh đời, Gặp gỡ ở La Pan Tẩn^[4].

Trước đó, năm 1976, nhà văn Ma Văn Kháng từ một tỉnh miền núi trở về Hà Nội, cuộc sống đô thị trở thành đối tượng miêu tả mới, ông quen biết và thân thiết với võ sĩ Phạm Xuân Nhàn vốn là người sinh ra trong gia đình có truyền thống thể thao là một trong những võ sĩ quyền Anh nghiệp dư đầu tiên, Phạm Xuân Nhàn từng là võ sĩ vô địch Bắc kỳ, từng dự Á vận hội ở Philippines năm 1951. Tiểu sử Phạm Xuân Nhàn là một câu chuyện dài về các cuộc đấu trên võ đài trong nước và nước ngoài, về quyết tâm khôi phục môn thể thao này, võ sỹ này đã hấp dẫn nhà văn bằng cuộc đời sôi nổi, từ đó Ma Văn Kháng đã cho ra lò tác phẩm "Võ sỹ lên đài"^[5].

Danh sách tác phẩm

• Phố cụt (truyện ngắn, báo Văn học, tháng 3 năm 1961)
• Xa Phủ (tập truyện ngắn, 1969)
• Người con trai họ Hạng (tập truyện ngắn, 1972)
• Đồng bạc trắng hoa xòe (tiểu thuyết, 1979)
• Mưa mùa hạ (tiểu thuyết, 1982)
• Vùng biên ải (tiểu thuyết, 1983)
• Võ sỹ lên đài (tiểu thuyết, 1983)
• Trăng non (tiểu thuyết, 1984)
• Phép lạ thường ngày
• Thầy Thế đi chợ bán trứng
• Mùa lá rụng trong vườn (tiểu thuyết, 1985)
• Thanh minh trời trong sáng
• Hoa gạo đỏ
  
• Ngày đẹp trời (truyện ngắn, 1986)
• Vệ sĩ của Quan Châu (truyện ngắn, 1988)
• Trái chín mùa thu (truyện ngắn, 1988)
• Côi cút giữa cảnh đời (tiểu thuyết, 1989)
• Đám cưới không có giấy giá thú (tiểu thuyết, 1989)
• Giữa dòng đời cuộn chảy (tiểu thuyết, 1991)
• Chó Bi, đời lưu lạc (tiểu thuyết, 1992)
• Giấy trắng (tiểu thuyết)
• Heo may gió lộng (truyện ngắn, 1992)
• Trăng soi sân nhỏ (truyện ngắn, 1994)
• Ngoại thành (truyện ngắn, 1996)
• Truyện ngắn Ma Văn Kháng (tuyển tập, 1996)
• Vòng quay cổ điển (truyện ngắn, 1997)
• Cỏ dại (tập truyện ngắn, 2005)
• Bà ngoại (tập truyện ngắn, 2005)
• Một mình một ngựa (tiểu thuyết, 2007)
• Ngược dòng lũ (tiểu thuyết)
• Năm tháng nhọc nhằn, năm tháng nhớ thương (hồi ký, 2009)
• Mùa thu đảo chiều (tập truyện ngắn, 2012)
• Những truyện hay viết cho thiếu nhi (tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Kim Đồng, 2013)
• Chuyện của Lý (tiểu thuyết, 2014)
• Xa xôi thôn Ngựa Già (tập truyện vừa, 2014): bao gồm 6 truyện - Seo Ly, kẻ khuấy động tình trường; Thắp một tuần hương; Cố Vinh, người xứ lạ; Cánh bướm tím; Người khổ nhất trần gian; Xa xôi Thôn Ngựa Già.
• Người thợ mộc và tấm ván thiên (tiểu thuyết, 2015)
• Nỗi nhớ mưa phùn (tiểu thuyết, 2015)
• Gặp gỡ ở La Pan Tẩn (tiểu thuyết, 2017)
• Chim én liệng trời cao (tiểu thuyết, 2017)
• Mãi mãi một thời thiếu sinh quân (kí sự tiểu thuyết, 2019)

Giải thưởng

• Giải thưởng loại B của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1986 cho quyển tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vườn.
• Giải thưởng của Hội đồng văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam 1995 cho tập truyện ngắn Trăng soi sân nhỏ.
• Giải thưởng Văn học ASEAN.
• Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật năm 2001.
• Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật năm 2012 cho các tác phẩm Truyện ngắn chọn lọc, Mưa mùa hạ, Côi cút giữa cảnh đời, Gặp gỡ ở La Pan Tẩn.
• Giải báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng - Giải Búa liềm Vàng lần thứ VI, năm 2021^[6]
  

^{Theo Wikipedia}