MỘT GÓC CUỘC CHIẾN

Vũ Thảo Ngọc

MỘT GÓC CUỘC CHIẾN -

CUỐN TIỂU THUYẾT NHIỀU TƯ LIỆU VỀ CHIẾN TRANH

   Tôi nhận cuốn tiểu thuyết mới của nhà văn Đinh Đức Cường (Hội viên Hội VHNT tỉnh Quảng Ninh) có tên Một góc cuộc chiến (tập 1) do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành quý 1/2022, tôi gọi điện hỏi ông sao không cho xuất bản 2 tập luôn, ông trả lời, tập 2 sẽ xong vào năm 2023. Đây là tập sách xuất bản in riêng thứ 4 của ông.

   Tôi nghĩ, cũng lạ, ít có nhà văn nào có cách trình làng tác phẩm như ông lại…dài đến thế. Nhưng tôi lại nghĩ, mỗi người đều có cái lý của khi trình làng đứa con tinh thần của mình. Và tôi biết, từ năm 2016 ông cho in tập truyện ký thì đến nay là một chặng đường khá dài ông mới trình làng trở lại, hóa ra thời gian đó là ông ấp ủ có cuốn tiểu thuyết về chiến tranh. Thấy ông đã bước đến tuổi thất thập mà không viết nữa thì cũng là lẽ bình thường với người viết khi đã dốc hết vào các tác phẩm trước đó, hóa ra ông không ngừng viết, chỉ là một khoảng thời gian để dồn cho bộ tiểu thuyết 2 tập này, lên kế hoạch xong tập 1 đưa in năm nay và sẽ là tập 2 vào đầu năm sau. Tôi biết nhà văn, người lính Đinh Đức Cường từng là sĩ quan kỹ thuật tham gia trực tiếp cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước, ông từng làm sĩ quan kỹ thuật nên ông có những trang mô tả về lính kỹ thuật rất hay, đầy mưu mẹo thông tuệ của cánh lính kỹ thuật. Là những sáng tạo của người lính kỹ thuật trong điều kiện chiến tranh có thể nói họ “biến không thành có”, biến các vũ khí khí tài hỏng hóc không có vật tư thay thế thì lính kỹ thuật trong điều kiện chiến tranh, họ đã có những sáng kiến, mẹo mực theo cách “du kích” đã phát huy tác dụng cao nhất, hiệu quả nhất các vũ khí khí tài để phục vụ nhiệm vụ.

   Một góc cuộc chiến của Đinh Đức Cường với hơn hai trăm trang sách khổ lớn, nhưng là khối lượng tư liệu bề bộn của nhà văn từng tham gia mặt trận từ đầu cho đến cuôi của cuộc chiến tranh giải phóng thống nhất đất nước. Trong cuốn tiểu thuyết mới này ông như muốn giãi bày sự khốc liệt của chiến tranh qua mấy trăm trang sách với những ‘góc” hẹp, nhưng là bề bộn của chiến tranh… Cuốn tiểu thuyết được nhà văn Đinh Đức Cường chia làm 15 chương, mỗi chương là một câu chuyện về chiến tranh rất sống động, là hồi ức của người lính trực tiếp chiến đấu. Là những tư liệu quý giá được nhà văn người lính tái hiện cung cấp cái nhìn rõ nét về người lính ở chiến trường năm xưa. Nhà văn như không cần phải lao tâm xây dựng nhân vật, xây dựng cốt chuyện, mà cuộc sống của ông và đồng đội đã tự làm nên cuốn tiểu thuyết này. Đó là hình ảnh người lính luôn luôn nêu cao lý tưởng vì Tổ quốc sẵn sàng hy sinh, là một thế hệ có hoài bão, có lý tưởng và luôn siết chặt đội ngũ đi đến ngày chiến thắng, dù trên con đường đó đã có kẻ không đủ dũng khí đi đến cùng.

   Là người trong cuộc nên nhà văn Đinh Đức Cường viết mà như kể lại những năm tháng của ông cùng đồng đội ở chiến trường đầy khói lửa vẫn lạc quan, họ vẫn mang theo tâm hồn của những người lính đầy lạc quan, hài hước trong cuộc sống bình dị của người lính. Vì thế ông có lối viết với ngôn ngữ chân thật của lính tráng, tiết tấu nhanh, ông thung thăng kể lại mội chuyện ở một “góc cuộc chiến” nhưng là một góc rộng, là bộ mặt của chiến tranh đầy bi hùng. Là lý tưởng cao đẹp vẫn xen với những tị hiềm và tha hóa của một số người trong hàng ngũ vì không chịu thêm sự khốc liệt của chiến tranh mà họ đã chịu đựng gian khổ trong điều kiện ở chiến trường quá lâu. Những cán bộ sĩ quan, những người lính ở chiến trường đã chịu sự hy sinh gian khổ khi xa gia đình, thiếu thốn tình cảm gia đình là nỗi niềm không gì thay thế được. Vì thế, đã có người đã phản bội và rời bỏ hàng ngũ, có người tìm mọi mánh khóe để lẻn về phía sau, bỏ lại đồng đội nơi mũi tên hòn đạn giữa chiến trường khốc liệt. Nhưng bên cạnh đó là đại đa số cán bộ chiến sĩ luôn sát vai cánh bên nhau, sống chết có nhau. Có những sự hy sinh đầy vinh quang của người lính đã ngã xuống giữa những trận đánh, sự hy sinh vô giá của một thế hệ đã ngã xuống vì hòa bình, độc lập dân tộc và đi đến thắng lợi thống nhất đất nước, để non sông liền một dải. Theo mạch kể của nhân vật Kiên, có lẽ, gần như ngày nào cũng cơ man những hình ảnh từ đơn vị của mình, đơn vị bạn với những cái chết - sự hy sinh của biết bao đồng đội. Là chính nhân vật Kiên tình cờ phát hiện nơi đơn vị vừa hành quân đến là hình ảnh một đồng đội vẫn nằm nguyên trên võng ven suối giữa rừng cứ tưởng người lính ngủ quên…nhưng đến nơi hóa ra anh đã hy sinh từ khi nào! Những đồng đội của Kiên - nhân vật chính cuốn tiểu thuyết - cùng ngả mũ cúi đầu người lính ấy và thu xếp để chôn cất cho đồng đội. Một khoảnh khắc khó quên cho người đọc. Một sự hy sinh xót xa, đau đớn đến không thể khóc được!

 Là khoảng lặng khi câu quân ta tiến về giải phóng Nha Trang, ngổn ngang xác giặc, ngổn ngang tâm trạng của người chiến thắng. Cảm động hơn là cách hành xử của bộ đội giải phóng như theo lời Kiên kể. Là bắt được tù binh lính ngụy, khi kiểm tra giấy tờ, Kiên ngờ ngợ có mối liên hệ với đồng đội cấp trên của mình, rồi thì sau đó anh và đồng đội lặng lẽ xác minh, hóa ra anh lính ngụy là con một người lính tập kết cùng đơn vị Kiên. Cuộc gặp gỡ trùng phùng giữa hai cha con Võ Tánh cha và con là lính ngụy Võ Danh là một câu chuyện nhân văn của tinh thần Việt rất đỗi ám ảnh khi cuộc chiến tranh phi nghĩa diễn ra trên đất nước thì cha con họ bỗng nhiên bị rơi vào hoàn cảnh …khó nói ấy. Chỉ một chương đoạn kể về nhân vật trong hoàn cảnh này đủ thấy nhà văn đã tích lũy tư liệu khá dầy dặn và chi tiết. Những chi tiết mà chỉ ở cuộc chiến đó mới có…. Là kỷ luật quân đội khắc nghiệt, là nỗi khó khăn ở chiến trường vừa phải chịu đói, chịu rét khi có những lúc nhu yếu phẩm chưa kịp tiếp tế từ miền Bắc vào, vừa phải đối mặt với cái chết trực diện khi họ ở giữa vùng mặt trận đầy bom rơi đạn nổ...Là cuộc đấu tranh giữa cái xấu và cái tốt. Là công tác dân vận khi bộ đội sống ở vùng cao nguyên giữa các lề thói, tập tục của bà con dân tộc khắt khe. Câu chuyện anh lính bắn chết con voi của dân làng, theo luật lệ nếu không đền dân làng số muối to như con voi thì phải đền mạng là câu chuyện làm đau đầu cả lãnh đạo đơn vị và nỗi lo sợ khủng khiếp không chỉ của anh lính kia… Nhưng nhờ trí khôn, mưu lược của Kiên và sự đồng thuận của chỉ huy đơn vị và mọi chuyện được xử lý êm đẹp, bà con dân làng cũng bằng lòng với cách xử lý của đơn vị dù…việc xử bắn anh lính chết thay việc đơn vị không thể có được “một con voi muối” trả dân làng chỉ là giả! Nhưng dù sự giả ấy khiến người chỉ huy rất đau lòng vì đã dối gian với dân làng, thì chúng ta càng trân quý những người lính giữa hai lằn ranh giới sống chết, một khoảnh khắc đầy bi lụy đó giữa cuộc chiến bộn bề kia. Như người xưa đã nói “cứu được một người phúc đẳng hà sa” thì trường hợp này chúng ta thấy ấm lòng vì cái sự đành ‘giả dối” kia.

   Cuốn tiểu thuyết Một góc cuộc chiến là cuốn tiểu thuyết có nhiều tư liệu quý giá về chiến tranh. Vì là người trong cuộc, nhà văn Đinh Đức Cường từng là sĩ quan đóng quân ở vùng Tây nguyên trên mười năm, đã trực tiếp tham gia chiến dịch mở màn giải phóng Sài Gòn, đi đến thắng lợi chiến thắng mùa xuân năm 1975 - là người trong cuộc nên ông đã viết như sự hối thúc và không né tránh những góc hẹp của chiến tranh. Không né tránh sự phản bội của đồng đội hay những cám dỗ này khác, ông đã tạo nên cái nhìn về chiến tranh ở góc độ tổng thể một cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc thống nhất đất nước, của một thế hệ có lý tưởng với tình yêu vì Tổ quốc là trên hết. Có vui có buồn và không thể không có sự thất vọng về một số đồng đội đã rời bỏ đội ngũ khi cuộc chiến còn chưa kết thúc…

  Tôi là thế hệ sinh ra sau chiến tranh, tôi nghĩ, không chỉ tôi mà nhiều bạn đọc sẽ tiếp nhận được “góc chiến tranh” từ cuốn tiểu thuyết của nhà văn Đinh Đức Cường, cuộc chiến mới đi qua đất nước ta gần nửa thế kỷ, mùi khói súng hình như vẫn còn chưa tan. Nhưng câu chuyện của những người lính sống chết bên nhau, siết chặt kỷ luật quân đội, bảo vệ tuyệt đối hình ảnh của những người lính chính nghĩa luôn là hình ảnh cao đẹp, là những tấm gương cho thế hệ mai sau, là một thế hệ khi đất nước có chiến tranh họ đã sẵn sàng hy sinh những riêng tư lên đường bảo vệ Tổ quốc…

Hình ảnh những người lính trong cuộc chiến chống Mỹ tiến đến giải phóng giặc ngoại xâm và thống nhất đất nước của dân tộc giữa thế kỷ 20 vẫn luôn là đề tài mà các nhà văn luôn hướng đến, hướng đến để khắc họa nhiều hơn về những vẻ đẹp bi hùng của thời điểm lịch sử ấy. Và nhất là những nhà văn từng khoác áo lính như nhà văn Đinh Đức Cường, ông đã dốctâm huyết vào những con chữ trên những trang viết dâng tặng bạn đọc trong tiểu thuyết Một cuộc chiến vừa xuất bản, như là một mong muốn của người cựu chiến binh ký thác vào những con chữ về chặng đường mình và biết bao đồng đội đã đi qua. Có người đã mãi mãi không trở về, để bạn đọc thế hệ sau hiểu thêm về thế hệ cha anh đã có những tháng năm rực lửa đầy bi hùng như thế trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, đánh đuổi giặc ngoại xâm để có được ngày hôm nay chúng ta sống trong hòa bình, độc lập dân tộc và thống nhất đất nước.…

                                                                                                            HaNoi, 8/2022

V.T.N