TẬP SÁCH

Tôi ấn tượng với Mã Giang Lân trong đôi lần ngồi trong Hội đồng chấm luận án tiến sĩ, khi đọc tóm tắt tiểu sử của anh trong Nhà văn Việt Nam hiện đại (Kỷ yếu của Hội nhà văn). Và đặc biệt là khi đọc bài viết của nhà thơ Vũ Từ Trang trong cuốn Nhà văn độc hành độc bộ. Hóa ra những phẩm chất tư duy hệ thống, sắc sảo, rành mạch, chi tiết, chặt chẽ của một người làm nghiên cứu không lấn át phẩm chất mơ mộng, lãng đãng, “không rành mạch” (Nguyễn Duy: “Xin chớ hỏi tại sao như vậy/ Tôi vốn không rành mạch bao giờ”) của người làm thơ.

Bạn đọc mà đọc tập Chuyện của Phòm, có thể bạn cũng cười phá ra sảng khoái, hoặc trầm ngâm nghĩ ngợi như tôi, hơn tôi. Ý nghĩ nhiều khi rất bất ngờ, chúng chạy nhanh hơn chuột chạy, vèo qua đầu ta nhanh và kinh hoàng hơn một thông tin trên sàn giao dịch chứng khoán sau cú nhấp chuột trên bàn phím.

   Cường nằm liệt hơn một tuần liền. Mình Nam đóng vai chính chạy lo cả đám ma của vợ Cường và Tiến. Khi Cường gượng dậy được, Nam đèo Cường gần hai chục cây số sang nhà Tiến. Họ dứt khoát không cho đưa vợ Tiến vào bệnh viện tâm thần. Họ quyết định sẽ bán cơ sở bơm vá lốp của Tiến ở đường 5, bán cả căn nhà trong ngõ của Cường, kéo tất về chỗ Nam. Cạnh nhà Nam có hai mảnh đất người ta để lại với giá rẻ. Cường chỉ còn hai mẹ con. Nhà Tiến cũng chỉ còn hai mẹ con. Đứa thứ hai khóc ngằn ngặt được một lúc thì mất.

Đứa gái áp út nhà Phòm vừa thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Điểm suýt soát 15. Hai nguyện vọng đầu - phèo. Hong hóng dò được trường để gửi nguyện vọng 3. Nhưng không thích - Nằm vật vã. Mắt đỏ hoe. Vợ Phòm thương con:-Trường ấy cũng tốt chán con ạ!

Tôi nhìn cái bàn thờ, có lẽ chính là cái bàn nước mà tối đó tôi đã ngồi đọc thư Bình. Bây giờ nó được kê sát vách và tôn cao bằng bốn viên gạch ở dưới chân. Còn chỗ uống nước, được thay bằng cái bàn gỗ tạp bé và thấp lè tè. Trên bàn thờ có ảnh của một người con trai được vẽ truyền thần. Trông có nét hao hao giống ông Nâu năm nào.

Thực ra Phòm đếch thích làm trưởng thôn, vì Phòm hay nói tục, sợ mang tiếng cả làng. Nhưng dân làng cứ bầu. Khổ thế! Cuộc bầu trưởng thôn hoãn đi hoãn lại mấy lần, chỉ vì cán bộ xã về thăm dò tín nhiệm mấy vị, đều bị dân lắc đầu.

Không thể kể hết các hiện vật quý hiếm như các bài báo, các cuốn sách, các bức ảnh, bức tranh, các vật lưu niệm được sắp xếp một cách hệ thống, lớp lang. Tầng một với ba mảng: Các nhà văn Nga – xô viết với Việt Nam; Các nhà văn Việt Nam với Liên xô và Chủ tịch Hồ Chí Minh với văn học Nga.

  Cái cảm giác về một Tam Đảo thánh thiện hằng hiện hữu trong tôi rồi cũng vỡ òa ra ở lần thăm gần đây nhất, vì lần này tôi không ngược lên tới tận Thị trấn Du lịch, nơi đã sẵn những điểm tổ chức hội nghị, trại sáng tác văn học nghệ thuật hoặc nghỉ dưỡng trong mây, mà dừng tại cây số Mười Ba. Chỗ này trước kia luôn luôn có một cây chắn (barie) để kiểm soát những ai lên - xuống núi, vì trên đó đã là rừng cấm.

Chợt ông sững lại khi nhìn thấy con gà mái tơ gốc Yên Thế yêu quý của mình bị nhốt trong cái lồng, buộc chân, để bên luống măng tây đang kỳ thay lứa. Chết thật, sao lại thế này? Con gà ông đang nuôi thả theo phương pháp truyền thống, định tháng sau sẽ có ổ trứng ngon đi thăm vợ thằng Đoán sắp đẻ, vậy mà sao bà lão còn nhốt lại cho nó bó giò bó cẳng, nhỡ nó tịt đẻ thì sao?

Pù Luông, theo tiếng Thái có nghĩa là đỉnh núi cao nhất trong vùng - cao 1.740 mét so với mực nước biển, trên đó có địa danh Son-Bá-Mười (hay còn gọi là khu Cao Sơn, độ cao tuyệt đối khoảng 1.180 m), tên ba bản vùng cao của xã Lũng Cao, huyện Bá Thước, thuộc vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. Son-Bá-Mười gần như tách biệt với thế giới bên ngoài, luôn là thử thách và hấp dẫn dành cho ai có niềm đam mê khám phá tập tục của người Thái cổ cùng những nếp nhà sàn còn giữ nguyên dấu ấn truyền thống, thể hiện rõ nét đặc thù chưa bị kiến trúc hiện đại pha tạp, để tận hưởng khí hậu ôn hòa quanh năm như ở Sa Pa hay Đà Lạt.