NHỮNG VẦN THƠ TRI ÂN

NHỮNG VẦN THƠ TRI ÂN        

 

   Chiến tranh đã lùi xa hơn 40 năm, Tổ quốc đã thống nhất, những người lính trở về đã nên ông nên bà , những đứa trẻ sinh ra từ lâu đã không còn biết đến đạn bom , nhiều kỉ niệm tưởng đã quên .Nhưng, với rất nhiều người thì hình như chiến tranh vẫn chưa qua .Nó còn nằm đâu đó trong kí ức, trong nước mắt mẹ già hay trong giây phút thẫn thờ bất chợt của một quả phụ .

Sáng chủ nhật. Một buổi sáng thanh bình mát mẻ. Vừa qua cơn ốm , ngồi dậy tôi gặp ngay trên bàn bài báo “Ánh mắt làng Hồng “ của Xuân Thọ viết về một chứng nhân trong cuộc tàn sát hơn 500 thường dân của lính Mỹ ngày 16.3.1968  ở Sơn Tịnh Quảng Ngãi.Đọc xong ,tôi. không khỏi bàng hoàng.. Tội ác kẻ thù ta có thể tha thứ nhưng nỗi đau thì không thể nào quên. Tôi lững thững lên đê. Mặt sông phẳng lặng .Bỗng có chiếc xuồng máy phóng rất nhanh qua làm cồn lên từng đợt sóng lớn khiến mấy chiếc thuyền nhỏ và cả một chiếc xà lan chở cát phải chòng chành

 

 

Hai câu  trong bài thơ nổi tiếng “ Đò lên Thạch Hãn “ của Lê Bá Dương năm nào lại vang lên trong tôi niềm đau xót chiến tranh. Sao tôi lại chợt nhớ tới bốn câu thơ ấy nhỉ .Không chỉ dưới đáy sông Thạch Hãn, trong hai cuộc kháng chiến vừa qua, dòng sông nào trên đất nước ta không có những người con hy sinh nằm lại. Và sông Hồng quê tôi cũng vậy. Bao người lính ,bao chiến sĩ tự vệ sao vuông cũng từng ngã xuống .

Lại sắp đến 27.7, ngày Thương binh liệt sĩ và năm nay là năm kỉ niệm lần thứ 70.  

 

 

“Viếng bạn” của Hoàng Lộc được xem như bài thơ đầu tiên và hay nhất viết về tình bạn, tình đồng đội mà thế hệ chúng tôi đã thuộc từ những năm đi học đến sau này ra trận. Bài thơ thật kiệm lời , xúc động ,nhưng cũng thật sâu sắc và lớn lao . Rồi, khi bước vào tuổi yêu đương bài thơ Núi Đôi của Vũ Cao lại khiến bao chàng trai không cầm lòng được:

 

Chàng trai ấy ra lính và một chiều hành quân qua làng :

 

Do công việc vừa qua tôi được tham gia đọc một số thơ viết về đề tài Thương binh liệt sĩ . Đó là những trường ca “Con đường của những vì sao” của Nguyễn Trọng Tạo , “Nấm mộ và cây trầm “  của Nguyễn Đức Mậu ,”Tiếng bom và tiếng chuông chùa “ của Phạm Tiến Duật ,”Mẹ ,Đất nước và lưu dân “ của Trúc Phương  , “Khúc hát người Anh hùng” của Trần Đăng Khoa , “Ngã ba Đồng Lộc của Nguyễn Ngọc Phú “ v.v và rất nhiều bài thơ ngắn khác như  “Dáng đứng Việt Nam” của Lê Anh Xuân , “ Phan Thiết có anh tôi “ của Hữu Thỉnh ….

“ Phan Thiết có anh tôi” là một bài thơ đặc biệt bởi nó hội tụ trong đó cả tình anh em ruột thịt ,tình quê hương ,tình yêu thiên nhiên và tình đồng đội. Đó là lời khóc nghẹn ngào của một người lính với anh trai liệt sĩ của mình :

 

Đến Nghĩa trang Đồng Lộc tháng 7.1995 nhà thơ Vương Trọng - một người lính khác – lại thay lời các cô gái  hy sinh thỉnh cầu cuộc sống hôm nay . Lời thỉnh cầu ấy thật giản dị nhưng cũng thật xa xót  : 

            

Bài thơ đã được dịch ra tiếng Anh và cả hai bản tiếng Việt  tiếng Anh đều đã được khắc vào bia đá dựng ở nghĩa trang Đồng Lộc.

Lê Đình Cánh , nhà thơ nhiều năm dạy học trong lực lượng TNXP Trường Sơn lại viết về một đám cưới tưởng tượng trong nghĩa trang liệt sĩ.

 

 

 

Không chỉ viết về những người đã khuất Lê Đình Cánh tâm sự :

“Tôi chú ý ca ngợi những người đã qua lửa đỏ chiến tranh trở về hậu phương, dũng cảm vươn lên, tự lo cho cuộc sống của mình, nhưng đôi khi mang cả sự cam chịu thân phận. Đấy là phẩm chất cao đẹp riêng của người Việt Nam cần ca ngợi cần tôn vinh “.

Một thế hệ các nhà thơ trẻ hơn trở về từ các đơn vị TNXP từ các chiến trường biên giới Tây Nam , biên giới phía bắc ,các trận chiến bảo vệ biển đảo là Nguyễn Hữu Qúy ,Nguyễn Minh Khiêm ,Nguyễn Ngọc Phú, Nguyễn Anh Nông, Nguyễn Hưng Hải ,Nguyễn Danh Tu…tham gia vào đội ngũ đông đảo những nhà thơ có nhiều sáng tác về đề tài này.

Nguyễn Minh Khiêm viết về mẹ Thứ ,Quảng Nam  -Mẹ Việt Nam anh hùng-

người đã có tổng cổng 9 người con và cháu hy sinh  , người đã được chọn làm nguyên mẫu cho nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng dựng bức tượng đá Bà mẹ Việt Nam-bằng những câu thơ đầy thành kính và  xúc động .Những câu thơ như nấc lên :

 

 

Anh đặt tên cho bài thơ là “Huyền thoại chiến tranh”. Người mẹ trong huyền thoại chiến tranh của Khiêm  đan xen giữa thực và ảo . Ảo bởi từ đống bã trầu mà mẹ bỏ ra bao đêm ngồi đợi con về ấy đã mọc lên một cây hoa bất tử  đỏ rực . Thực bởi cái cây hoa bất tử ấy chính là sự bất tử của người mẹ , sự bất tử của tình yêu thương của con người trước sự bạo tàn.

Nguyễn Hữu Qúy lại muốn ôm trùm và khái quát những vấn đề lớn về chiến tranh , về nhân sinh , về cái thiện và cái ác. Bằng sự trải nghiệm của người lính thơ anh có nhiều sáng tạo trên nền tảng cảm xúc vững chắc. Mạch thơ mang tính hồi tưởng sâu sắc và giàu tính triết lý..

Đây là giấc mơ của những người mẹ có con đã hi sinh ở chiến trường:

 

“Tấm vé tàu Thống nhất dành cho cha “ hình thành từ câu chuyện thật qua sự sáng tạo tài hoa của tác giả đã trở nên một bài thơ độc đáo và ám ảnh :

 

   Nói tới cuộc kháng chiến chống Mỹ không thể không nói đến đường Trường Sơn. Con đường mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp gọi là “một kỳ công , kỳ tích ,kỳ quan do ý chí vì độc lập tự do của chiến sĩ và thanh niên xung phong làm nên “.Trên con đường ấy hơn 20 nghìn cán bộ chiến sĩ và TNXP đã vĩnh viễn nằm xuống ,hơn 30 vạn người khác bị thương ,chưa kể bao nhiêu mất mát hy sinh khác mà dân tộc Việt Nam phải gánh chịu ,trong đó có những mất mát không bao giờ có thể tìm lại. Trong số 20 nghìn người nằm xuống , 30 vạn người thương tật ấy có bao nhiêu người là phụ nữ  , trong số vô vàn những mất mát lớn lao ấy có bao nhiêu mất mát đàn bà ?

 “Chiến tranh trên gương mặt đàn bà” là trường ca Phạm Hồ Thu viết về những đóng góp , hy sinh vô bờ bến của những nữ TNXP trên con đường huyền thoại :

 

 

 Những người đàn bà Việt Nam như mọi người đàn bà khác trên thế giới  sinh ra cho tình yêu , cho con cái , cho mái ấm gia đình. Nhưng giặc đến nhà đàn bà cũng đánh ,và suốt hàng nghìn năm qua những người đàn bà Việt Nam ra trận như đàn ông và cũng đã ngã xuống như đàn ông để làm nên “ Dáng đứng Việt Nam “ :

 

Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt 
Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng 
Và Anh chết trong khi đang đứng bắn 
Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng. 

 

                                                      

   Hơn 70 năm qua Đảng Nhà nước , Quân đội và Nhân ta đã làm hết sức mình để đưa những người hy sinh về với gia đình làng xóm , để bù đắp cho những người thương tật những người có công…nhưng vẫn còn sót lại và rải rác đâu đó trên khắp đất nước và cả ở bên ngoài biên giới những người hy sinh , những người từng tham gia chiến đấu ‘không một tấm hình, không một dòng địa chỉ” để lại lặng lẽ khuất vào xương máu, khuất vào nước mắt , khuất vào sông núi hay lặng yên dưới dòng nước chảy.

Trước khi khi kết thúc bài viết nhỏ này tôi muốn trở lại bài thơ Đò lên Thạch Hãn của Lê Bá Dương ở dạng nguyên văn ban đầu .Phải nói thật là tôi thích bản khởi thảo này hơn -và đồng tình với nhiều comen - nhất là câu cuối :

            Đò lên Thạch Hãn xin chèo nhẹ

    Làm gì thì làm nhưng “Xin đừng khuấy đục nước dòng trong”. Những mái chèo hãy nhẹ, những bán mua hãy nhẹ. Dưới đáy sông bạn tôi đang nằm. Dưới đáy sông những người lính năm xưa đang nghỉ. Hãy để các anh yên nghỉ với sự yên tĩnh và thanh thản của tâm hồn. Hãy để những dòng sông đừng bị vẩn đục vì bất cứ lý do gì .Dẫu hòa bình hôm nay là rất đẹp.